Παραμένοντας ψύχραιμοι: Φροντίδα εν μέσω θυμού
Μεγάλωσα με μια μητέρα που ήταν οξύθυμη. Θύμωνε εύκολα και μπορούσε να είναι έτσι για μέρες. Έμαθα να διατηρώ μια ηρεμία, «να έχω το κεφάλι μου χαμηλά και να προχωράω», όπως έλεγε ο μπαμπάς μου.
Αυτό μου ενστάλαξε δύο πράγματα που με ακολούθησαν στην ενήλικη ζωή μου:
1) Να καταπνίγω το θυμό μου και στη συνέχεια να εκρήγνυμαι όταν συσσωρεύεται υπερβολικά.
2) Να τρέχω να ξεφύγω όποτε κάποιος άλλος θύμωνε, γιατί αυτό μου πυροδοτούσε παλιά, τρομακτικά συναισθήματα.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά ποτέ δεν μου έκαναν καλό. Αλλά όταν η μαμά μου διαγνώστηκε με άνοια και ανέλαβα να τη φροντίσω, μετατράπηκαν σε πραγματικά προβλήματα.
Ο θυμός και η επιθετική συμπεριφορά είναι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες της άνοιας και της νόσου Alzheimer. Μπορεί να έχουν πολλές αιτίες, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής δυσφορίας, της υπερδιέγερσης (που προκαλεί φόβο και άγχος), της σύγχυσης και της γνωστικής εξασθένησης.
Ακόμα και αν ο φροντιστής δεν «κουβαλάει» συναισθηματικό φορτίο ή τραυματικές εμπειρίες που σχετίζονται με θυμό, η αντιμετώπιση της επιθετικής συμπεριφοράς μπορεί να είναι δύσκολη. Αν κάποιος ήδη υποφέρει από παιδικό τραύμα σχετικό με την οργή, αυτό δημιουργεί πραγματικό πρόβλημα.
Ήδη με ανησυχούσε ότι θα φρόντιζα τη μαμά μου. Αλλά, καθώς αποπροσανατολιζόταν και φοβόταν όλο και περισσότερο, ο θυμός της εντεινόταν. Φοβόμουν τη συμπεριφορά της και τα επεισόδια οργής της.
Έγινε σαφές ότι έπρεπε να προστατευθώ από το να τραυματιστώ ξανά. Αν κάτι με προκαλούσε, έπρεπε να το λύσω γρήγορα. Επικοινώνησα κατά τη διάρκεια της θεραπείας και με άλλους φροντιστές. Άρχισα να ψάχνω τεχνικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν να απαλύνω τον αντίκτυπο.
Μέσα από δοκιμές και λάθη, βρήκα μερικές στρατηγικές. Αυτές με βοηθούν να αντιμετωπίσω το θυμό της μητέρας μου και έμαθα μερικά κόλπα για να επεξεργάζομαι υγιώς το δικό μου θυμό.
Αυτές οι στρατηγικές χρειάζονται εξάσκηση, επιμονή και υπομονή. Ωστόσο, μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικές στη διαχείριση των δυσάρεστων συνεπειών του θυμού.
1. Μην το παίρνετε προσωπικά
Οι άνθρωποι που φροντίζουμε είναι πιθανότατα θυμωμένοι με κάτι που δεν έχει καμία σχέση με εμάς. Ο φόβος, ο πόνος, η απογοήτευση, οι σωματικές ενοχλήσεις και ο αποπροσανατολισμός μπορούν να προκαλέσουν θυμό.
Η πρώτη μου στρατηγική ήταν να παραμείνω σταθερή στο παρόν. Παρόλο που ο θυμός της μαμάς μου με έκανε να αισθάνομαι ότι ήμουν και πάλι έξι χρονών, επικεντρώθηκα σε αυτό που συνέβαινε μπροστά μου. Ήμουν ασφαλής και σε θέση να φροντίσω τον εαυτό μου. Τις περισσότερες φορές ο θυμός της μαμάς μου δεν είχε καμία σχέση με μένα ή οτιδήποτε έκανα.
Αν και αυτό είναι σχετικά εύκολο να γίνει κατανοητό με τη λογική, είναι δύσκολο να γίνει με την καρδιά. Το να επαναλαμβάνω μέσα μου «Είμαι ασφαλής και είμαι καλό άτομο», όταν η συμπεριφορά της μαμάς μου ήταν απειλητική, με βοήθησε να μένω στο παρόν. Η αποδοχή της πραγματικότητας ότι ήταν θυμωμένη με τη ζωή, όχι μαζί μου, έκανε μεγάλη διαφορά.
2. Να δείχνετε ενσυναίσθηση
Θυμάμαι τόσο καθαρά την ημέρα που μπόρεσα να βρω ένα νέο επίπεδο ενσυναίσθησης για τη μαμά μου.
Την βρήκα όρθια στην πόρτα του ψυγείου, δείχνοντας το μεγάλο ημερολόγιο με τα ραντεβού που κρατούσα για διευκόλυνση. Πράγματα όπως τα ραντεβού του γιατρού ήταν έντονα γραμμένα με μαρκαδόρους.
Γύρισε προς το μέρος μου και ρωτούσε με απόγνωση τι ήταν αυτό και τι σήμαινε. Είχε το βλέμμα ενός φοβισμένου παιδιού και σύγχυση στο πρόσωπό της, τόσο που ράγισε η καρδιά μου. Κάτι τόσο οικείο και απλό ήταν πλέον εντελώς ακατανόητο για εκείνη.
Αυτή η απώλεια ελέγχου για κάποιον σαν τη μαμά μου ήταν καταρρακωτική. Η ενσυναίσθηση με έκανε να συνειδητοποιήσω ότι η μαμά μου μάλλον ένιωθε άγχος και φόβο για μεγάλο μέρος της ζωής της. Ο θυμός της ήταν ένας μηχανισμός αντιμετώπισης για να ελέγξει τον κόσμο της και να τη βοηθήσει να αισθανθεί ασφαλής. Μάλλον ποτέ δεν αφορούσε εμένα.
Αυτή η συνειδητοποίηση με έκανε να αντιμετωπίζω το θυμό της ως κάτι λιγότερο «επικίνδυνο». Στο μέλλον, η ενσυναίσθηση θα με βοηθούσε να έχω μεγαλύτερη κατανόηση όταν θύμωνε.
3. Μην αντιδράτε
Αυτό απαιτεί αντοχές, εξάσκηση και σθένος. Το να είμαστε ξεκούραστοι, συγκεντρωμένοι και ισορροπημένοι μας δίνει το περιθώριο που χρειαζόμαστε για να τα καταφέρουμε. Το να δίνουμε προτεραιότητα στην ευεξία μας, μας δίνει τη δυνατότητα να ανταποκριθούμε στην πρόκληση του θυμού προς εμάς.
Εάν παραμείνουμε στην καλύτερη δυνατή συναισθηματική κατάσταση, μπορούμε να δούμε ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτής της επιθετικής συμπεριφοράς συμβαίνει κοντά μας, όχι προς εμάς. Αυτό μπορεί να μας βοηθήσει να παραμείνουμε ήρεμοι. Το να παρατηρούμε, αντί να αντιδρούμε, μας εμποδίζει να μπαίνουμε σε συγκρούσεις. Έτσι ο θυμός διαχέεται, δεν ενθαρρύνεται. Δεν χρειάζεται να συμμετέχουμε σε κάθε μάχη που μας προκαλούν!
4. Ακούστε το μήνυμα πίσω από την οργή
Ακούστε το μήνυμα, όχι τις πραγματικές λέξεις. Ο θυμός είναι συνήθως το προϊόν ενός υποκείμενου ζητήματος. Αντί να είστε αμυντικοί, προσπαθήστε να βρείτε την αλήθεια πίσω από τον εκνευρισμό ή την επίθεση. Ξέρω ότι μπορεί να είναι δύσκολο!
Είναι πόνος, φόβος, απογοήτευση, ενοχή; Οι άνθρωποι πονούν όταν χάνουν κάτι. Συνέβη κάτι ή άλλαξε ή φαίνεται διαφορετικό; Μήπως το αγαπημένο μας πρόσωπο έχει προβλήματα ή χρειάζεται προσοχή ή θέλει να μας πει κάτι; Το να βλέπουμε το θυμό ως μήνυμα ή σήμα μειώνει την επίδρασή του πάνω μας και μπορεί να μας δώσει σημαντικές πληροφορίες.
5. Κάντε ένα διάλειμμα
Όταν όλα τα άλλα αποτύχουν, μπορεί να είναι ώρα να απομακρυνθείτε και να κάνετε ένα διάλειμμα.
Αυτό το ονομάζω «αποσύνδεση με αγάπη». Μερικές φορές, μπορεί να είναι το καλύτερο σχέδιο δράσης. Όταν συγκεντρωνόμαστε, αναδιοργανωνόμαστε και ηρεμούμε, μπορούμε να δούμε τα πράγματα πιο καθαρά.
Η απομάκρυνση μας σταματά από το να εμπλακούμε στην αντιπαράθεση θυμού με κάποιον και μας δίνει την ευκαιρία να αναπνεύσουμε. Σπάει τον κύκλο. Εάν δεν είναι δυνατόν να απομακρυνθείτε από το χώρο, φύγετε από τη συζήτηση. Μια αλλαγή θέματος είναι πάντα ένας εξαιρετικός τρόπος για να ηρεμήσει η κατάσταση.
6. Να είστε ευγενικοί
Ό,τι κι αν κάνουμε, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να είμαστε τρυφεροί και ευγενικοί, τόσο με όσους αγαπάμε όσο και με τους εαυτούς μας. Πάντα θα υπάρχουν «αναζωπυρώσεις» και συμβαίνουν σε όλους μας. Κάθε φορά, προσπαθούμε να ξεπεράσουμε την καταιγίδα πιο γρήγορα και με λιγότερες ζημιές.
Όλοι κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε. Με καλοσύνη, συμπόνια και ισορροπία, μπορεί να μάθουμε κάτι για τα αγαπημένα μας πρόσωπα και τους εαυτούς μας. Μπορούμε να βελτιώσουμε τη σχέση μας και να αποφύγουμε περισσότερες εκρήξεις στο μέλλον.
Κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:
«Πόσο σημαντική είναι αυτή η διαφωνία;»
«Θα προτιμούσα να έχω δίκιο ή να είμαι χαρούμενη/ος;»
«Όταν το αγαπημένο μου πρόσωπο δεν είναι πλέον μαζί μου, θέλω να θυμάμαι τον καβγά ή το γεγονός ότι χειρίστηκα τον πόνο του με καλοσύνη και αγάπη;»
Επιτρέποντας στα αγαπημένα μας πρόσωπα να ακούγονται και να νιώθουν αποδεκτά, μπορούμε να τους βοηθήσουμε να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους ενώ διαχειριζόμαστε τα δικά μας. Καθώς βελτιωνόμουν στη διαχείριση του θυμού μου και να ξεπερνώ αυτόν της μητέρας μου, θύμωνε λιγότερο συχνά. Όταν εξοργιζόταν, χρησιμοποιούσα την επιθετικότητα ως ένδειξη για να αποκρυπτογραφήσω το υποκείμενο πρόβλημά της. Ο θυμός της δεν είχε πλέον έντονη επίδραση σε μένα.
Εξακολουθούσε να με ταράζει λίγο, αλλά η δυσφορία μου κρατούσε λιγότερο και δεν φοβόμουν τόσο πολύ πια. Μετατράπηκε περισσότερο σε μια διάθεση που μπορούσα να την αλλάξω και να την απαλύνω με υπομονή και συμπόνια. Πέτυχα να νιώθουμε και οι δύο πιο ασφαλείς και αυτό ήταν μια ευλογία.
Να γνωρίζετε ότι δεν είστε μόνοι στον αγώνα σας με τον θυμό των αγαπημένων σας προσώπων. Δοκιμάστε μία ή όλες αυτές τις στρατηγικές και σας υπόσχομαι ότι θα βελτιωθεί η κατάσταση. Σας εύχομαι χαρά και γαλήνη.
Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας.
Επιμέλεια: Σταυρούλα Μάτση, Ιατρός Νευρολόγος
NPS-GR-NP-00632 / Ιούνιος 2023